Việt Nam, với chiều dài lịch sử vượt qua 4000 năm, đã chứng kiến nhiều triều đại và giai đoạn phát triển đa dạng và phong phú. Từ truyền thuyết về Âu Cơ và Hùng Vương – những nhân vật tiêu biểu phản ánh nguồn gốc dân tộc, cho đến những nhà nước như Âu Lạc, Vạn Xuân, và Đại Việt, lịch sử đất nước này luôn chứa đựng những câu chuyện hào hùng. Qua từng thời kỳ, Việt Nam không ngừng hình thành và phát triển, xây dựng nên một nền văn hóa đặc sắc, thể hiện sức mạnh và sự kiên cường của dân tộc. Hành trình từ những ngày xa xưa đến hình ảnh của Việt Nam ngày nay là một minh chứng cho sự đổi mới và tiến bộ không ngừng nghỉ.
Trong suốt chiều dài lịch sử của Việt Nam, đã có tổng cộng 54 vị vua và hoàng đế trị vì đất nước. Mặc dù nhiều người thường nhắc đến Vua Hùng như vị vua đầu tiên, nhưng thực tế, vị vua đầu tiên xưng đế trong lịch sử Việt Nam là Lý Nam Đế. Ông không chỉ tạo dựng một triều đại riêng mà còn đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong việc khẳng định chủ quyền và độc lập cho dân tộc. Sự ra đời của Lý Nam Đế đã mở đường cho những triều đại sau này và góp phần xây dựng nền tảng cho lịch sử quân chủ của Việt Nam.
Lý Nam Đế, hay còn được biết đến với tên gọi Lý Bí hoặc Lý Bôn (503 – 548), có nguồn gốc từ xã Tiên Phong, Thái Nguyên. Trong tác phẩm “54 vị hoàng đế Việt Nam”, tác giả đã nhấn mạnh rằng Lý Nam Đế là vị hoàng đế đầu tiên của Việt Nam, do ông đã thành lập một triều đình độc lập, qua đó khẳng định chủ quyền bền vững của dân tộc. Đây cũng là lần đầu tiên trong lịch sử, người Việt Nam thiết lập một cấu trúc nhà nước trung ương tập quyền.
Vào năm 544, Lý Nam Đế đã lãnh đạo cuộc kháng chiến chống lại quân Lương, đẩy lùi họ khỏi lãnh thổ Việt Nam. Ông lên ngôi và thiết lập nhà nước Vạn Xuân, tự xưng là Nam Việt Đế, với kinh đô đặt tại Long Biên và xây dựng điện Vạn Thọ. Thời điểm đó, lãnh thổ nước ta bao gồm khu vực Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ hiện nay và một phần của Quảng Đông, Quảng Tây thuộc Trung Quốc.
Quốc hiệu Vạn Xuân mà Lý Nam Đế đặt cho đất nước vào thời điểm đó mang ý nghĩa tượng trưng cho sự vĩnh cửu và bất diệt. Ông mong muốn xây dựng một đất nước hùng mạnh, bình yên và độc lập, đạt đến sự thịnh vượng bền vững trong tương lai. Nhà nước Vạn Xuân tồn tại trong 58 năm (544 – 602) và trải qua 3 triều đại.
Đáng tiếc, Lý Nam Đế, vị hoàng đế đầu tiên của nước ta, chỉ có thể duy trì quyền lực trong vỏn vẹn 4 năm trước khi qua đời do bệnh tật vào năm 548. Thay vì truyền ngôi cho con cháu, ông đã quyết định giao trách nhiệm bảo vệ đất nước cho đại tướng Triệu Quang Phục, với hy vọng ông sẽ giữ gìn được an ninh lãnh thổ trong những năm tháng tiếp theo.
Sau khi Lý Nam Đế qua đời, Triệu Quang Phục đã lên ngôi nhưng chỉ xưng vương và lấy hiệu là Triệu Việt Vương. Theo ghi chép trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, ông được mô tả là một vị vua có tài năng xuất chúng, tên thật là Quang Phục, con của Triệu Túc, quê ở huyện Chu Diên. Với sự dũng cảm và sức mạnh vượt trội, ông đã có công lớn trong những trận chiến dưới thời của Nam Đế, được phong chức Tả tướng quân.
Khi Nam Đế qua đời, Triệu Quang Phục quyết định tự xưng là vương, ban đầu chọn Long Biên làm kinh đô, sau đó ông chuyển về Vũ Ninh để tiếp tục củng cố quyền lực và xây dựng đất nước. Quyết định này phản ánh sự khôn ngoan của ông trong bối cảnh lịch sử đầy biến động lúc bấy giờ.