“Con nhà người ta giỏi thế, nhìn con có xấu hổ không?”
So sánh con mình với con người khác là một sai lầm thường gặp nhưng vô cùng tai hại. Mỗi đứa trẻ có khả năng, tính cách và thời điểm phát triển riêng. Khi cha mẹ liên tục dùng trẻ này để làm tấm gương cho trẻ khác, điều tồn tại trong tâm trí con không phải là cảm giác được động viên, mà là sự tự ti, hoài nghi về chính bản thân mình. Con sẽ dần mặc định rằng mình kém cỏi, luôn thua thiệt và không đủ tốt, dẫn đến rụt rè, ngại giao tiếp hoặc tham gia vào các hoạt động vì sợ bị “so sánh thêm một lần nữa”.
Giải pháp thay thế: Bạn hoàn toàn có thể khích lệ con theo cách nhẹ nhàng và tích cực hơn. Ví dụ: “Con đã rất cố gắng, ba mẹ thấy con tiến bộ mỗi ngày” – sẽ đem đến cảm giác được công nhận và an toàn, giúp con tự tin hơn khi đứng trước đám đông.
“Có mỗi việc đó mà làm không xong!”
Một câu nói nghe có vẻ nhỏ nhặt, nhưng lại có thể là đòn tâm lý nặng nề khi nói giữa đám đông. Khi con bị chỉ trích như vậy, đặc biệt là với giọng điệu xấu hổ, chúng sẽ dễ cảm thấy mình… vô dụng, không đủ tốt, và mặc cảm mỗi khi mắc lỗi.
Cách làm tốt hơn: Bạn có thể dùng câu nói kích thích sự chủ động của con như: “Mẹ thấy con còn hơi chậm, mình rút kinh nghiệm để lần sau làm nhanh hơn nhé!” – thay vì hạ bệ con, hãy cùng con nhìn vào giải pháp.
“Con im ngay! Đừng làm xấu mặt mẹ!”
Sự xấu hổ của cha mẹ thường vô thức, nhưng lại dễ làm tổn thương con trẻ. Khi con bị lên án giữa đám đông vì một hành vi sai, thay vì kéo con ra riêng và nhẹ nhàng nhắc nhở, cha mẹ lại lựa chọn cách… lớn giọng, thậm chí trách móc. Điều này khiến con cảm nhận bị phản bội, mất lòng tin và dần tách mình ra khỏi cha mẹ – người mà lẽ ra phải là điểm tựa vững chắc nhất của chúng.
Gợi ý thay thế: Điều chỉnh từ “im ngay” sang “chúng ta sang kia nói với nhau được không con?” không chỉ giúp con giữ được thể diện mà còn duy trì sự kết nối giữa hai người. Con sẽ cảm thấy được tôn trọng và an toàn.
“Lớn rồi còn như con nít!”
Cha mẹ thường bỏ qua cảm xúc của con, cho rằng những thói quen như mè nheo, giận dỗi là biểu hiện “trẻ con”. Thế nhưng, đối với các bé, đó là một cách bày tỏ cảm xúc, cần được cảm thông, không phải bị phủ nhận. Khi cha mẹ dùng lời nói mang tính phủ định như “như con nít”, con sẽ dần dè dặt hơn trong việc bày tỏ, cảm thấy mình không đáng được cha mẹ thấu hiểu.
Lời nói tinh tế hơn: Thay vì phán xét “con nít”, bạn có thể nói: “Trông con đang giận, mẹ hiểu được điều đó. Mẹ cũng có lúc giận, chúng ta nói chuyện với nhau được không con?” – một cách chuyển hướng tích cực, thể hiện sự đồng cảm.
“Ai đời học dốt thế không biết!”
Học dốt không đồng nghĩa với vô dụng, nhưng khi cha mẹ gán cho con hai chữ “dốt”, con sẽ tự đóng khung bản thân vào tư duy tiêu cực. Nếu điều này xảy ra ngay giữa đông người, con có thể cảm thấy xấu hổ, áp lực và sợ phải thử thêm bất cứ điều gì. Lâu dần, con dễ rơi vào trạng thái trầm cảm nhẹ, chán nản, thậm chí né tránh đi học, giao tiếp.
Thay đổi cách nói: Thay vì công kích, hãy tìm cách hỗ trợ con học: “Con đang chật vật với môn này à? Mẹ/chúng ta tìm cách học cùng nhau nhé – ví dụ như bạn bè giúp, thầy cô hỗ trợ hoặc mình cùng ôn mỗi ngày giúp con nắm vững hơn.”
Lời kết: Nâng niu từng câu nói, yêu thương con bằng hành động
Những lời nói vô tình của cha mẹ, đặc biệt khi được thốt ra ở nơi đông người, đôi khi đánh mất giá trị và hình ảnh đẹp về con. Con không cần một người dạy dỗ cứng rắn, mà cần một người đồng hành – chia sẻ, thấu hiểu và khích lệ. Yêu thương là cả một nghệ thuật, và một lời nói đúng lúc, một hành động đồng hành ý nghĩa sẽ là chiếc cầu dẫn con đến sự tự tin, sáng tạo và niềm tin vào chính mình.
Hãy trở thành người dẫn đường dịu dàng và vững bước, để mỗi ngày con lớn lên là một ngày hạnh phúc, đúng nghĩa.
