Thái Xuyên, một vùng đất trũng của tỉnh Thái Bình, nổi tiếng với hệ thống ao hồ phong phú, là nơi cư ngụ của nhiều hộ gia đình chuyên nuôi cá. Nơi đây, nghề làm cá nướng đã được truyền từ đời này sang đời khác, và hầu như mọi gia đình ở Thái Xuyên đều thành thạo.
Khi về Thái Bình, chỉ cần rời trung tâm thành phố khoảng 30 km theo tỉnh lộ 458, bạn sẽ gặp những hàng quán bán cá nướng nối tiếp nhau tại xã Thái Xuyên. Mùi hương thơm lừng của cá nướng, hòa quyện cùng mùi than hoa nhãn, lan tỏa khắp không gian, tạo nên một dấu ấn đặc trưng khó quên của vùng quê này.
Để chế biến món cá nướng thơm ngon đặc trưng của Thái Xuyên, yếu tố quan trọng nhất chính là cá được nuôi tại địa phương. Có thể sử dụng nhiều loại cá như trắm đen, trắm cỏ, trôi, nhưng ngon nhất vẫn là trắm ốc và trắm đen. Điều đáng lưu ý là cá cần đạt trọng lượng tối thiểu 3kg mới đủ tiêu chuẩn để nướng thơm ngon và càng lớn càng tốt.
Để chế biến món cá nướng thơm ngon đặc trưng của Thái Xuyên, yếu tố quan trọng nhất chính là cá được nuôi tại địa phương
Theo lời kể của các chủ cơ sở nướng cá tại Thái Xuyên, quá trình nuôi một con cá trắm nặng trên 3kg kéo dài từ 4 đến 5 năm, bởi vì họ chỉ cho cá ăn cỏ tự nhiên, không sử dụng cám công nghiệp. Điều này giúp thịt cá săn chắc, thơm ngon, khi nướng không bị nhão. Việc bắt cá cũng không quá phức tạp, người dân chỉ cần sử dụng lưới để bắt từ những ao không quá lớn. Tuy nhiên, do cá to và khỏe, nên cần người có sức để giữ cá và bắt lên bờ sơ chế.
Yếu tố gia vị đóng góp tới 40% cho sự thành công của món cá nướng. Do đó, khâu chọn gia vị và sơ chế vô cùng quan trọng. Các gia vị chính thường bao gồm nước mắm Diêm Điền, hạt thì là, hạt tiêu bắc, nghệ, riềng, sả, và ngũ vị hương, tạo nên hương vị đặc trưng không thể lẫn của món cá nướng Thái Xuyên.
Sau khi làm sạch, cá được chế biến thành từng khúc dài khoảng 10cm, sau đó mỗi khúc lại được chẻ đôi theo chiều dọc. Cá tiếp tục được rửa sạch lần cuối trước khi tẩm ướp gia vị. Nghệ và riềng được giã nhỏ, vắt lấy nước qua tấm lọc, cùng với rau mùi, sả và ớt được thái nhỏ. Tất cả các thành phần này được trộn đều và ướp cá trong khoảng một giờ.
Yếu tố gia vị đóng góp tới 40% cho sự thành công của món cá nướng
Dụng cụ đặc trưng để nướng cá là những chiếc gắp được làm từ thanh tre già, dài khoảng nửa mét. Cá được kẹp chặt bằng gắp và cố định bằng dây thép gai. Gắp cá sau đó được đặt lên bếp than hoa, nướng trong ít nhất 7 tiếng. Quá trình nướng yêu cầu điều chỉnh nhiệt độ dần dần và liên tục lật cá để đảm bảo chín đều, tránh hiện tượng cháy xém hoặc chỗ chín chỗ sống.
Trước đây, người dân Thái Xuyên thường nướng cá bằng rơm nếp, tạo nên hương thơm đặc trưng và hương vị đậm đà nhờ vị tro mằn mặn. Tuy nhiên, cách nướng này khá vất vả và tốn kém, nên hiện nay người dân chủ yếu nướng bằng than hoa hoặc than củi, vẫn giữ được hương vị thơm ngon đặc trưng.
Có những mẻ cá lớn và dày phải nướng đến gần 10 tiếng. Khi nướng xong, cá có màu vàng ruộm, được trình bày trên đĩa cùng với rau đinh lăng, xà lách, và tía tô, tạo nên món ăn vô cùng hấp dẫn. Nước chấm chuẩn vị phải là nước mắm từ Diêm Điền, góp phần hoàn thiện hương vị của món cá nướng. Một con cá trắm nặng 3kg có thể đủ cho cả gia đình khoảng mười người thưởng thức.
Có những mẻ cá lớn và dày phải nướng đến gần 10 tiếng
Trong những năm gần đây, cá nướng Thái Xuyên ngày càng được du khách trong và ngoài nước biết đến. Dù là món nướng nhưng cá không quá béo ngậy và có thể bảo quản được trong nhiều tháng mà không mất đi hương vị thơm ngon.
Hiện nay, Thái Xuyên có hơn 60% số hộ dân theo nghề cá nướng, sản phẩm của họ được xuất đi khắp các vùng miền trong cả nước. Bên cạnh đó, nhiều đoàn du khách ghé thăm cũng mong muốn trải nghiệm trực tiếp quy trình nướng cá, tự tay chế biến và thưởng thức món cá nướng đậm chất Thái Xuyên.
Người dân nơi đây thường truyền tai nhau câu nói “không cá nướng phi thành cỗ”, nghĩa là trong mọi bữa tiệc tại Thái Xuyên, cá nướng là món không thể thiếu. Điều này tạo nên nét độc đáo và đặc sắc cho vùng quê chiêm trũng này, khiến bất cứ ai đến thăm cũng dễ dàng nhận ra sự khác biệt và hương vị ẩm thực đậm đà như chính lòng hiếu khách của con người nơi đây.
