Ở Việt Nam, cá khoai xuất hiện nhiều ở vùng biển các tỉnh từ miền Bắc đến hết miền Trung nhưng ngon và nổi tiếng nhất vẫn là cá khoai Thái Bình và Quảng Bình. Sở dĩ có tên gọi như vậy là vì cá khoai có thân thon dài, thịt trắng hồng, không vảy trông giống như những củ khoai. Cách gọi này cũng nhằm mục đích giúp người dân phân biệt cá khoai với các loài cá khác.
Trước đây, cá khoai chưa được nhiều người biết đến nên thường chỉ chế biến đơn giản thành món ăn dân dã của bà con vùng biển, thậm chí dùng làm nguồn thức ăn cho vật nuôi. Nhưng ngày nay, cá khoai đã trở thành đặc sản khoái khẩu được thực khách thập phương ưa chuộng, góp mặt trong thực đơn của nhiều nhà hàng, khách sạn hay quán ăn. Tại các chợ dân sinh, cá khoai được bán với giá từ 250.000 đồng đến 350.000 đồng/kg, tùy vào độ tươi ngon, kích thước cá to hay nhỏ.
Một số nghiên cứu chỉ ra, cá khoai chứa nhiều chất đạm, chất béo, vitamin cùng một số những dưỡng chất thiết yếu. Cụ thể, trong 100g cá khoai cung cấp 220 calo, 10g chất béo, cholesterol 18.4mg, chất đạm 15g, chất xơ 4g và nhiều dưỡng chất khác có lợi cho sức khỏe.
Theo Lương y Nguyễn Thị Thạnh, Hội Đông y Nghệ An, cá khoai có hàm lượng calo cao, nhưng lại ít chất béo, khi ăn sẽ giúp bạn có cảm giác no, không gây béo mà có thể giảm cân. Đặc biệt, hàm lượng chất đạm trong cá dồi dào, giúp quá trình tiêu hóa diễn ra tốt hơn.
Trong Đông y, cá khoai có vị ngọt, tính mát, không độc, tác dụng bổ hư, mát huyết, nhuận tràng, ích ngũ tạng… Thường xuyên ăn cá khoai có thể rất tốt với người gầy nóng, huyết hư, vị nhiệt miệng khô khát, táo bón, ho khan, tiểu đường, huyết áp, viêm lở miệng lưỡi các chứng liên quan đến âm huyết hư nội nhiệt ăn đều tốt.
Một số món ăn dinh dưỡng từ cá khoai
Cá khoai có thể chế biến thành nhiều món ngon, bổ dưỡng như cháo cá khoai, lẩu cá khoai,… nhưng canh cá khoai là món đơn giản được nhiều người thích nhất bởi vị ngọt thanh, thơm mát.
Lẩu cá khoai: cá khoai, xương lợn, giá đậu, dứa, cà chua, ớt, đậu phụ, ớt, gia vị vừa đủ nấu lẩu ăn. Rau ăn lẩu là cải cúc, rau muống. Công dụng: bổ hư, mát huyết, sinh tân… Chữa đái tháo đường, sắc mặt hình thể khô khan, người mệt mỏi, đau đầu chóng mặt.
Canh chua cá khoai: cá khoai, dứa, cà chua, dọc mùng, giá đậu, rau ngổ, hành lá, ớt, gia vị vừa đủ nấu canh ăn. Công dụng: bổ huyết, thanh nhiệt, hạ khí… Trị táo bón, tiểu vàng ít, đau đầu chóng mặt, tăng huyết áp và các chứng liên quan nóng nhiệt.
Canh cá khoai nấu rau cải cúc: cá khoai, cải cúc, gừng, hành gia vị vừa đủ nấu canh ăn. Công dụng: bổ phế, nhuận táo, chỉ khái… Chữa phế nhiệt ho khan, viêm.
Cá khoai nấu rau cần: cá khoai, cà chua, rau cần ta, thì là, mùi tàu gia vị vừa đủ nấu canh ăn. Công dụng: bổ huyết, mát huyết, dưỡng tỳ vị… Chữa chứng nội nhiệt khó lên cân, đau đầu chóng mặt, tăng huyết áp, ho khan, đại tiểu tiện không thông.
Cháo cá khoai: cá khoai, gạo mới, đậu xanh, hành, ngò mùi, tiêu, mắm muối gia vị vừa đủ. Cá khoai tươi làm sạch cắt khúc, khi cháo chín bỏ cá vào, nêm gia vị ăn nóng. Công dụng: bổ hư, dưỡng tỳ vị, sinh tân… Thích hợp người già ăn kém, mệt mỏi, chứng phù do suy dinh dưỡng, trẻ em còi cọc chậm lớn.
Người sành mua, chỉ cần nhìn cá là biết con nào tươi. Những con cá khoai tươi rói có mang đỏ, thịt trong, vây ánh hồng tự nhiên và mắt trong suốt, thân còn nhớt, ánh nhũ. Còn loại vây đen, thịt đục thường là cá ươn hoặc đã ướp đá. Để nấu cá khoai được ngon thì phải chọn mua cá tươi, thịt có màu trắng hồng. Cá khoai mua về phải rửa sạch bằng nước muối pha loãng, cắt bỏ đầu, bỏ ruột. Người ta thường giữ lại dạ dày cá khoai vì phần này ăn giòn, béo ngậy khá ngon.
