Có nhiều câu nói dân gian như “mùa hè bổ, lươn đồng là thứ nhất”, “lươn phù hợp với nhân sâm trong mùa hè”, v.v. Tuy nhiên, trong dân gian còn có một câu nói khác rất đặc biệt: “Dù nghèo cũng không nên ăn lươn vàng”. Điều này ám chỉ rằng không phải tất cả các loại lươn đều có thể ăn được, đặc biệt là lươn trông trăng thì không nên dùng làm thực phẩm.
Vậy “lươn trông trăng” là gì và tại sao không thể ăn được? Có lý do khoa học nào đằng sau lời cảnh báo này? Hãy cùng khám phá chi tiết vấn đề này!
“Lươn trông trăng” thực chất là gì? Liệu có tồn tại một loại lươn như vậy trong thực tế hay không?
Theo truyền thuyết dân gian, “lươn trông trăng” là một loại lươn đồng to lớn hơn nhiều so với lươn ruộng thông thường. Nó có hai đặc điểm nổi bật: thứ nhất, lươn này thích ăn xác chết, như xác chó mèo ngoài đồng là một món ăn ưa thích của chúng. Thứ hai, loại lươn này thường xuất hiện vào những đêm trăng tròn, thường ngẩng đầu lên nhìn ánh trăng, vì thế mới có tên gọi “lươn mặt trăng”.
Do những câu chuyện này, người dân tin rằng lươn trông trăng không thể ăn được. Một số nơi thậm chí cho rằng lươn này có thể chứa độc, ăn phải có thể dẫn đến ngộ độc và tử vong.
Vậy “lươn trông trăng” có thật hay không? Làm sao để nhận biết và tránh mua phải lươn nguy hiểm?
Về lý thuyết, câu chuyện về lươn trông trăng có nguồn gốc từ các ghi chép cổ của một nhà văn thời nhà Minh ở Trung Quốc. Trong đó, có một câu chuyện về một chàng trai ăn phải lươn trông trăng và chết vì bị ngộ độc. Do đó, từ đó mà dân gian cho rằng lươn này rất độc và không thể ăn.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng câu chuyện này mang tính chất huyền thoại và không có căn cứ khoa học rõ ràng. Thực tế, việc ăn lươn đồng đã có từ lâu và rất phổ biến ở các vùng miền từ Bắc vào Nam, không hề có trường hợp nào ghi nhận việc người dân bị ngộ độc hay tử vong sau khi ăn lươn đồng.
Về lý thuyết, câu chuyện về lươn trông trăng có nguồn gốc từ các ghi chép cổ của một nhà văn thời nhà Minh ở Trung Quốc.
Khi bắt lươn đồng, bạn có thể thấy đôi khi lươn nhô đầu lên khỏi mặt nước. Đây là hiện tượng xảy ra khi nước bị ô nhiễm, thiếu oxy, khiến lươn phải ngoi đầu lên để hít thở. Hơn nữa, vì lươn là loài ăn đêm, thường ra ngoài vào ban đêm và dễ thấy vào những đêm trăng tròn, nên đây có thể là lý do tại sao lươn đồng thường bị bắt vào những thời điểm này.
Một số người lớn tuổi ở nông thôn cũng cho rằng lươn càng to càng không ngon, có thể là vì đó là “lươn trông trăng”. Tuy nhiên, không có cơ sở khoa học nào chứng minh rằng lươn lớn hay lươn bắt vào đêm trăng lại nguy hiểm hay độc hại.
Tại sao không nên ăn “lươn trông trăng”?
Trước hết, theo quan niệm dân gian, lươn trông trăng thường ăn xác động vật thối rữa. Điều này liên quan đến thói quen ăn uống của lươn ruộng, vốn là loài cá ăn thịt. Lươn ruộng có nguồn thức ăn rất đa dạng, bao gồm các loại cá nhỏ, tôm, ếch, chim, thậm chí cả rắn. Nếu thiếu thức ăn tự nhiên, chúng không ngần ngại ăn xác động vật chết, bao gồm cả chó mèo.
Trước hết, theo quan niệm dân gian, lươn trông trăng thường ăn xác động vật thối rữa.
Những con lươn lớn càng có xu hướng ăn xác thối nhiều hơn, điều này khiến chúng dễ nhiễm vi khuẩn và ký sinh trùng. Do đó, theo quan điểm này, lươn lớn không phải là thực phẩm lý tưởng, vì chúng có thể chứa nhiều mầm bệnh.
Thứ hai, lươn lớn còn được cho là có độc. Mặc dù lươn đồng thực sự có độc, nhưng chất độc này không có trong thịt mà chủ yếu ở máu. Độc tính của lươn đồng càng tăng lên khi chúng càng lớn. Việc chế biến lươn lớn trở nên khó khăn hơn, vì cần phải nấu kỹ và loại bỏ hoàn toàn máu và nội tạng. Nếu không chế biến đúng cách hoặc không nấu chín kỹ, nguy cơ ngộ độc sẽ rất cao.
