Khởi đầu xa xưa người Nhật Bản cũng dùng lịch âm như nhiều nước châu Á khác. Đất nước này cũng dùng lịch ầm trong suốt 1200 năm, từ thế kỷ thứ 7 sau Công nguyên tới khi xóa bỏ lịch âm vào năm 1872. Lịch âm của Nhật cũng từ Trung Quốc du nhập vào. Việc xóa bỏ lịch âm ở Nhật Bản là một quyết định có tính chất quan trọng liên quan tới sự phát triển của đất nước này.
Nhật Bản thời kỳ Minh trị (1868 – 1912) trải qua nhiều biến động và chuyển đổi sâu sắc trong đời sống xã hội. Sau cuộc cách mạnh Duy tân Minh Trị, Nhật Bản bắt đầu mở cửa giao lưu với thế giới phương Tây nên những nhà cầm quyền đã thực hiện cải tổ, hiện đại hóa đất nước. Và họ cần có những thay đổi việc dùng lịch để theo kịp phương Tây. Chính phủ Minh trị xóa bỏ lịch âm và đó được xem là một động thái hiện đại hóa đất nước và hội nhập với thế giới phương Tây.
Việc xóa bỏ lịch âm đã thúc đẩy Nhật Bản
Xóa bỏ lịch âm trong giai đoạn này khiến người Nhật thích ứng với thực tại du nhập Tây Phương. Khi đó người Tây phương dùng lịch dương, áp dụng lịch dương sẽ giúp Nhật Bản dễ dàng giao thương và hợp tác với các nước này, đồng thời thể hiện sự tiến bộ và hòa nhập với trật tự thế giới mới.
Lịch dương là lịch áp dụng theo chu kỳ mặt trời, nên phù hợp nhịp điệu hoạt động kinh tế hơn lịch mặt trăng, nên nếu thống nhất lịch hoạt động với Tây phương có thể giúp họ tăng hiệu quả sản xuất và thương mại, thúc đẩy phát triển kinh tế. Áp dụng lịch dương và bỏ lịch âm theo xu hướng Tây hóa đã giúp họ cắt giảm số ngày nghỉ làm tăng năng suất thời gian lao động. Đó cũng là một trong những lý do thúc đẩy Nhật Bản phát triển kinh tế.
Hơn nữa thời đó Nhật Bản xóa bỏ lịch âm như cách thể hiện thoát khỏi ảnh hưởng từ Trung Hoa. Thời đó nhiều người cho rằng những thứ ảnh hưởng từ Trung Hoa đều kém hơn so với phương Tây. Từ khi bỏ lịch âm, người Nhật Bản đón Tết Dương lịch thay vì tết Âm lịch.
Xóa bỏ lịch âm, người Nhật Bản có gặp hệ lụy gì không?
Khi xóa bỏ lịch âm tức là người Nhật sẽ có các ngày lễ Tết truyền thống, và các hoạt động xã hội khác đều phải được điều chỉnh theo lịch dương. Một thói quen mấy nghìn năm này bị xóa bỏ thay đổi sẽ gây bỡ ngỡ cho những người đã quen lịch âm. Hơn nữa một số phong tục truyề thống dân gian sẽ mai một khi chúng đi theo lịch âm. Một số thói quen lối sống văn hóa phương Tây sẽ nổi lên. Nhưng nhiều giá trị văn hóa truyền thống vẫn được người Nhật giữ gìn và lưu truyền, tạo nên một sự kết hợp hài hòa giữa cũ và mới.
Một số hoạt động truyền thống vẫn dùng lịch âm
Nhật Bản sau khi cải tổ đã nhanh chóng phát triển kinh tế nhờ tăng cường giao thương quốc tế. Nhật Bản nhanh chóng trở thành một trong những quốc gia tiên tiến nhất thế giới nhờ vào sự hiện đại hóa toàn diện, bao gồm cả việc thay đổi hệ thống lịch.
Ngày nay, người Nhật còn có ai dùng lịch âm không?
Bên cạnh lịch dương phổ biến trong các hoạt động chủ chốt thì nhiều người Nhật vẫn sử dụng hệ thống đánh số năm theo niên hiệu và số năm trị vì của Nhật Hoàng đương thời. Hệ thống này được sử dụng trong các văn bản chính thức và giúp người Nhật dễ dàng xác định thời gian trong lịch sử.
Trong một số sự kiện đặc biệt có tính truyền thống như các lễ hội truyền thống, các nghi lễ tôn giáo, dự đoán thời tiết và mùa vụ, và phong tục xem ngày tốt xấu cho các việc quan trọng thì người Nhật vẫn dùng lịch âm.
Trong thời gian đầu khi xóa bỏ lịch âm, nhiều người chưa quen. Ví dụ như liên quan tới việc bỏ Tết Âm đón Tết Dương thì nhiều người phản đối đối đặc biệt những người ở vùng nông thôn vẫn nhất quyết ăn Tết nguyên đán theo lịch âm vì cho rằng Tết âm rơi vào đầu xuân, thời tiết ấm áp. Thời gian diễn ra Tết dương lịch rất lạnh lẽo, không phù hợp đón năm mới. Nhưng dần dần người Nhật đã tăng nghỉ Tết lên 4 ngày và cũng thành quen.
