Ngày xưa, khi chữ viết chưa phát triển, những kinh nghiệm sống và quan niệm về cuộc đời thường được truyền miệng qua lời kể, dưới dạng những câu hát tự do không theo điệu thức cố định, chủ yếu sử dụng thể thơ lục bát để dễ nhớ. Một trong những câu ca dao nổi tiếng đã đúc kết rằng: “Ở đời có bốn cái ngu/Làm mai, nhận nợ, gác cu, cầm chầu”.
Cái ngu “Làm mai”
Theo quan niệm xưa, làm mai mối được coi là điều ngu ngốc nhất trong những hành động thiếu suy nghĩ của con người. “Làm mai” ở đây không phải là công việc mai mối chuyên nghiệp mà là khi một người trong làng, bạn bè đứng ra làm cầu nối để hai gia đình, hai bên kết thân với nhau và kết hôn. Trước khi có các dịch vụ mai mối, những người này chủ yếu làm việc này vì mối quan hệ quen biết, đôi khi chỉ nhận một ít tiền trà nước từ gia đình.
Tuy nhiên, việc làm mai không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Nếu đôi vợ chồng sống hạnh phúc, thì chẳng sao, nhưng nếu có xích mích, gia đình không hòa thuận, người làm mai sẽ bị chỉ trích vì đã cung cấp thông tin không chính xác hoặc thiếu sót. Thực tế, người làm mai không thể hiểu hết hoàn cảnh gia đình của cả hai bên. Có khi, họ bị chỉ trích và trách móc từ cả hai gia đình, thậm chí bị “ném đá”. Chính vì thế, ông bà ta cho rằng làm mai là một trong những việc ngu ngốc nhất.
Theo quan niệm xưa, làm mai mối được coi là điều ngu ngốc nhất trong những hành động thiếu suy nghĩ của con người.
Ngày nay, với sự phát triển của xã hội, việc tìm hiểu trước khi kết hôn thường diễn ra tự nguyện, còn người làm mai chỉ đóng vai trò cầu nối. Tuy nhiên, người làm mai vẫn cần thận trọng vì không phải lúc nào cũng tránh được những rắc rối không đáng có.
Cái ngu “Lãnh nợ”
Cái ngu thứ hai là lãnh nợ, tức là đứng ra bảo lãnh cho người khác vay mượn. Nếu mọi chuyện diễn ra suôn sẻ và khoản vay được trả đúng hạn thì không có vấn đề gì. Nhưng thực tế, người vay mượn thường gặp khó khăn tài chính, và khả năng trả nợ đúng hạn rất thấp.
Khi đó, người đòi nợ sẽ trách bạn vì không giúp đỡ, còn người vay nợ thì lại đổ lỗi cho bạn vì đã bảo lãnh cho họ, khiến bạn rơi vào tình huống khó xử và mất lòng cả hai bên. Cuối cùng, bạn sẽ phải đối mặt với sự đổ vỡ trong các mối quan hệ, khiến tình hình trở nên căng thẳng và khó chịu. Chính vì vậy, các bậc tiền bối đã khuyên rằng bảo lãnh nợ là một hành động dại dột, chỉ tự mang họa vào thân.
Cái ngu thứ hai là lãnh nợ, tức là đứng ra bảo lãnh cho người khác vay mượn.
Cái ngu “Gác cu”
Từ xưa đến nay, “gác cu” vẫn là một thú chơi dân gian phổ biến, dù chỉ là một trò giải trí đơn giản, nhưng lại tiêu tốn không ít thời gian và công sức. Để bẫy được chim cu, người chơi phải bỏ ra rất nhiều tiền bạc, công sức và thời gian để chọn lựa, nuôi dưỡng và thuần hóa một con chim mồi.
Tuy nhiên, trò chơi này cũng ẩn chứa nhiều rủi ro. Đôi khi, người chơi không thể bắt được con chim nào, thậm chí con chim mồi cũng có thể bay mất, khiến người nuôi chim bị coi là “ngu ngốc” vì sự vô ơn của loài chim này
Cái ngu “Cầm chầu”
“Cầm chầu” là phong tục trong nghệ thuật ca trù, hay hát ả đào, nơi người tham gia có thể đánh giá và khen, chê các nghệ sĩ biểu diễn. Người cầm chầu ngồi trước cái trống chầu, sử dụng trống để đánh dấu sau mỗi câu hát, khổ đàn và đưa ra nhận xét về giọng hát của ca nương hay kép đàn.
Tuy nhiên, công việc này lại tốn kém và dễ gây ra hiểu lầm hoặc mâu thuẫn vì những lời khen chê có thể làm mất lòng người khác. Chính vì vậy, ông bà ta thường khuyên rằng nếu muốn cuộc sống yên ổn, tốt nhất đừng tham gia vào những việc này, vì chúng mang lại nhiều phiền toái hơn là lợi ích.
Cái nào là ngu nhất?
Trong bốn điều ngu ngốc, làm mai được xem là hành động dại dột nhất. Người đứng ra làm mai thường tự chuốc lấy rắc rối cho mình. Vì vậy, để có cuộc sống bình yên, tốt nhất là nên tránh xa những việc này. Lợi ích thì chưa thấy đâu, nhưng tai họa lại đến rất nhanh.
