1. Những thứ không cần thiết
Trong bài thơ Lậu Thất Minh, tác giả Lưu Vũ Tích đã viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh,” có thể hiểu là: Núi không cần phải cao, chỉ cần có Tiên ở đó sẽ nổi danh, sông không nhất thiết phải sâu, chỉ cần có Rồng ở thì sẽ linh thiêng. Câu thơ này nhấn mạnh rằng giá trị của môi trường không phải nằm ở vật chất tích lũy mà ở tinh thần và bản chất bên trong.
Những vật dụng vô dụng trong nhà không chỉ chiếm diện tích mà còn ảnh hưởng đến sự tự do tinh thần. Lo lắng về những đồ vật không cần thiết thực chất là lo âu về quá khứ và tương lai, những điều vô hình nhưng lại có ảnh hưởng lớn. Điều này tạo ra một “nhà tù tinh thần” mà chúng ta tự giam mình trong đó.
Những vật dụng vô dụng trong nhà không chỉ chiếm diện tích mà còn ảnh hưởng đến sự tự do tinh thần.
Nhà văn Thoreau trong Walden đã viết: “Tôi sẵn sàng lao sâu vào cuộc sống, sống một cuộc đời vững chãi và giản dị,” phản ánh quan điểm sống giản đơn, minh chứng cho sự giàu có nội tâm. Quan điểm này cũng tương tự như lý tưởng sống của Đào Uyên Minh, người yêu thích sự tĩnh lặng và giản dị của cuộc sống, tìm niềm vui trong những điều nhỏ bé như “hái cúc dưới hàng rào phía đông” hay “ngắm núi phía nam”.
Câu nói “Mọi thứ trở nên quý giá hơn khi chúng hiếm hoi, và tình yêu trở nên tử tế hơn khi chúng ta già đi” không chỉ nói về đồ vật mà còn là lời nhắc nhở về việc tìm kiếm thế giới tâm linh trong mỗi người. Cuốn sách Chủ nghĩa tối giản khuyên chúng ta “Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn,” lời dạy này cũng rất phù hợp với tư tưởng của Khổng Tử: “Ăn tiết kiệm và uống nước, uốn cong cánh tay và gối, và bạn hãy tận hưởng nó.”
Khi buông bỏ vật chất, chúng ta tìm thấy sự bình yên trong một thế giới hỗn loạn. Từ xưa đến nay, dù là qua thơ ca, tục ngữ hay văn học hiện đại, tất cả đều khuyên nhủ chúng ta rằng việc giảm bớt những thứ vô dụng không chỉ giúp không gian gọn gàng mà còn thanh lọc tâm hồn. Người xưa có câu: “Lưu thuỷ bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã” (Nước chảy không hôi thối, chốt cửa không bị mối mọt đó là do luôn động), nghĩa là chỉ khi chúng ta không ngừng loại bỏ những điều cũ và đón nhận cái mới, cuộc sống mới có thể phát triển và luôn tiến về phía trước.
2. Thức ăn dư thừa
Trong Châu Tử Gia Huấn, có câu: “Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị; Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan,” nhắc nhở chúng ta rằng một bát cháo hay một hạt cơm đều là kết quả của lao động vất vả, và cần phải trân trọng thức ăn, đồng thời ghi nhớ công sức để có được chúng.
Ở Ai Cập cổ đại, người dân tôn thờ thần Osiris, vị thần của nông nghiệp và mùa màng, với lễ hội Thu hoạch hàng năm để tôn vinh và tri ân lương thực.
Nhà triết học Hy Lạp cổ đại Socrates đã nói: “Sự hài lòng là tài sản tự nhiên, sự xa xỉ là nghèo đói giả tạo,” lời cảnh tỉnh về việc lãng phí quá mức có thể dẫn đến nghèo khó cả về vật chất lẫn tinh thần.
Trong Kinh Dịch, có câu: “Ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe.”
Pablo Neruda trong Trăm bản tình ca đã mô tả vẻ đẹp của cuộc sống giản dị: “Tình yêu ở những ngày bình thường, không quanh bàn tiệc giàu có.” Về lãng phí thực phẩm, trong cuốn The Omnivore’s Dilemma, nhà văn Michael Pollan chỉ ra sự dư thừa và lãng phí trong ngành công nghiệp thực phẩm hiện đại, kêu gọi giảm tiêu thụ quá mức và quay lại với lối sống hòa hợp với thiên nhiên.
Trong Kinh Dịch, có câu: “Ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe.” Triết gia La Mã cổ đại Seneca cũng nói: “Không phải thức ăn bạn ăn mà chính thức ăn bạn tiêu hóa mới khiến bạn khỏe mạnh.” Cả hai quan điểm này đều nhấn mạnh sự khôn ngoan trong việc tiêu thụ vừa đủ để duy trì sức khỏe và tránh lãng phí.
Trong thế giới hiện đại, với nhịp sống vội vã, việc đóng gói thực phẩm dư thừa và sử dụng đồ dùng một lần đã gây thêm gánh nặng cho môi trường, đi ngược lại với lời dạy cổ xưa về sự tiết kiệm và duy trì đức hạnh.
3. Cảm xúc tiêu cực
Daniel Goleman, nhà tâm lý học nổi tiếng, trong cuốn sách Trí tuệ cảm xúc đã chỉ ra rằng: “Trí tuệ cảm xúc là yếu tố quyết định sự thành công và hạnh phúc của chúng ta.” Ông khẳng định rằng khả năng quản lý cảm xúc không chỉ giúp cải thiện bản thân mà còn có tác động tích cực đến cộng đồng, tăng cường khả năng phục hồi nội tâm và giúp ta đối mặt với thử thách trong cuộc sống hiệu quả hơn.
Câu tục ngữ Trung Quốc “Một nụ cười khiến bạn thêm mười tuổi, một nỗi buồn khiến đầu bạn bạc đi” chính là minh chứng rõ ràng về tác động của cảm xúc đối với cơ thể và tinh thần. Điều này nhấn mạnh sự quan trọng của việc duy trì thái độ tích cực, vì những thay đổi trong tâm lý có thể mang lại những ảnh hưởng tốt đẹp và bất ngờ.
Virginia Woolf, trong tác phẩm To the Lighthouse, đã khắc họa sâu sắc những biến động tâm hồn của các nhân vật, cho thấy rằng những thay đổi nhỏ trong cảm xúc có thể tác động mạnh mẽ đến cuộc sống. Cô viết: “Nếu một người có thể gột rửa những muộn phiền trong lòng, thì người đó có thể nghe thấy tiếng nói tinh tế nhất của cuộc sống.” Câu nói này khuyến khích chúng ta loại bỏ những cảm xúc tiêu cực để cảm nhận được vẻ đẹp cuộc sống và thúc đẩy sự chuyển hóa tích cực.
Trong những câu chuyện Phật giáo, Đức Phật dạy chúng ta đối mặt với cảm xúc tiêu cực bằng lòng từ bi và chính niệm. Câu nói trong Dhammapada: “Nếu tâm trí hòa hợp, con đường có thể đạt được,” nhấn mạnh sự hòa hợp nội tâm trong việc tìm kiếm bình an và trí tuệ. Phương pháp thiền chính niệm, hiện nay được áp dụng trong tâm lý học, giúp ta tự điều chỉnh cảm xúc bằng cách quan sát chúng mà không để chúng chi phối.
Một ví dụ khác là Anna Karenina của Leo Tolstoy, tác phẩm thể hiện sự ghen tị và bất mãn dần dần ăn mòn tâm hồn nhân vật chính, dẫn đến bi kịch. Câu chuyện này cảnh báo rằng cảm xúc tiêu cực, nếu không được giải tỏa, có thể trở thành một sức mạnh khó kiểm soát, giống như dòng nước ngầm âm thầm làm hại con người.
4. Nợ
“Đừng để chiếc ví của bạn trở thành khu vườn khốn khổ sau nhà, đầy những hối tiếc đã mua,” đây là phiên bản hiện đại của lời cảnh báo từ Shakespeare: “Người đi vay trở thành nô lệ của chủ nợ.”
Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift dùng hình ảnh của Lilliput để ẩn dụ về nợ nần, khi những sợi chỉ mỏng manh dần dần trói buộc tự do của con người, cảnh báo chúng ta về những mối nguy hại của nợ nần.
Các tác phẩm văn học cổ điển và trí tuệ dân gian đều khuyên chúng ta thận trọng với nợ vì đó chính là xiềng xích của tự do. Một câu tục ngữ phương Tây có viết: “Tiền không phải là gốc rễ của mọi tội ác, mà là lòng tham.”
Chìa khóa để tránh nợ nần và bội chi là giữ một cái đầu tỉnh táo trước những cám dỗ vật chất, nhận ra sự khác biệt giữa nhu cầu và mong muốn. Câu chuyện về chú chim trong Truyện ngụ ngôn của Aesop, khi bán đi bộ lông của mình để đổi lấy tiền ngay lập tức, là lời cảnh tỉnh về việc theo đuổi chủ nghĩa khoái lạc mà không suy nghĩ thấu đáo sẽ dẫn đến mất đi tự do.
Cổ ngữ có câu: “Thủy tích thạch xuyên,” nghĩa là nước chảy lâu dài sẽ xuyên qua đá, tượng trưng cho sự kiên trì có thể đạt được những thành tựu khó khăn. Điều này cũng áp dụng cho việc quản lý tài chính, giống như hình ảnh của nhân vật keo kiệt trong Eugénie Grandet của Balzac. Mặc dù nhân vật này cực đoan, nhưng phản ánh sự cần cù và kiên nhẫn trong việc tích lũy tài sản.
Việc tiết kiệm từng chút một và đầu tư thông minh là những bước đi đúng đắn để xây dựng nền tảng tài chính vững chắc. Khổng Tử trong Luận ngữ đã nói: “Người quân tử yêu tiền và kiếm tiền một cách đúng đắn.”
Duy trì một nền tảng tài chính ổn định là chìa khóa để gia đình có thể phát triển và tận hưởng cuộc sống tràn đầy màu sắc và cơ hội. Câu tục ngữ trong Kinh thánh cũng nhấn mạnh: “Gia đình là bến đỗ của tâm hồn và là điểm khởi đầu của những giấc mơ.” Một gia đình hòa thuận, yêu thương sẽ tạo dựng một môi trường tích cực, ổn định, giúp tránh xa những yếu tố tiêu cực như vật chất dư thừa, nợ nần hay cảm xúc tiêu cực.
